پیام‌های آموزشی

 

براي امنيت در آزمايشگاه نکات بسياري بايد رعايت شود هر چند رعايت اين نکات به تنهايي سلامت آزمايش کننده را تضمين نمي کند. اما احتمال بروز خطرات را به حداقل کاهش مي دهد. خطرات ديگري که در آزمايشگاه وجود دارد، وضعيت هاي غير قابل پيش بيني است که همواره در آزمايشگاه و در طول آزمايش به وجود مي آيند که با هوشياري و دقت در آزمايشگاه، مي توان اين خطرات را نيز تا حد مطلوبي کاهش داد.

 

بهترين راه براي جلوگيري از حوادث، آشنايي با خطرات ممکن در آزمايشگاه است. هر آزمايشي، بدون توجه به اين که چند بار در گذشته انجام شده است، مي تواند خطرات زيادي را به همراه داشته باشد. تمام اين مطالب براي آن گفته شد که شما اهميت شناسايي خطرات هر آزمايش را پيش از انجام آن درک کنيد.

نکته اي که همواره بايد به آن توجه داشته باشيد آن است که شما بايد تمام مواد شيميايي در آزمايشگاه را بسيار خطرناک و سمي قلمداد کنيد مگر آن که از بي خطر بودن ماده اطمينان کامل داشته باشيد و اين نکته بدان معني است که رعايت نکات ايمني در مواجه با مواد شيميايي الزامي است.

 

  علائم ايمني  

براي اينكه بتوانيم در برخورد با مواد خطرناك، بخوبي از برچسب هاي ايمني الصاق شده بر روي آنها استفاده كنيم بايد با مفهوم شكل ها و حروف نشان داده شده در جدولهاي زير آشنا باشيم:

 

 

۱- نکاتی که باید در آزمايشگاه رعايت كرد

۱- هرگز بدون روپوش، دستكش، ماسك، عينك و ساير وسايل ايمني مناسب آزمايش نكنيم. بايد بدانيم كه براي كار با برخي مواد خاص استفاده از تجهيزات ايمني ويژه و اختصاصي لازمست. يعني بايد از دستكش و ماسك و ساير وسايل مخصوص براي كار با آن مواد استفاده كنيم و تجهيزات ايمني معمولي كارآيي لازم را ندارند.

۲- شيلنگ های آب و گاز را هرگز بدون بست استفاده نكنيم.

۳- هرگز از وسايل معيوب و شكسته استفاده نكنيم. استفاده از اين وسايل مي تواند منجر به بروز خطرات جدي شود.

۴- هرگز آزمايش در حال اجرا را بدون مراقبت رها نكنيم. در صورت نياز اجباري به ترك محل يا در مورد آزمايشهاي نيازمند به زمان طولاني، حتما توضيحاتي شامل نام آزمايش، نام آزمايشگر، تلفن تماس، مواد در حال واكنش و احتياطات لازم را در محل آزمايش در دسترس قرار دهيم.

۵- هرگز ظروف حاوي مواد ومحلول ها را بدون درپوش محكم نگهداري نكنيم تا ضمن جلوگيري از آلودگي هواي آزمايشگاه، از آلودگي نمونه ها با مواد خارجي جلوگيري شود.

۶- مواد مورد استفاده را فقط به ميزان مصرف در روي ميزها نگهداري و بقيه را در محل مناسب انبار نماييم.

۷- خطرات موجود در آزمايشگاه را شناسايي نماييم و روشهاي مناسب مقابله با آنها را بياموزيم.

۸- محل كپسول هاي آتش نشاني را شناسايي و روش استفاده از آنها را بياموزيم.

۹- قبل از كار با مواد شيميايي، ابتدا با خواص آنها آشنا شده، خطرات آنها را شناسايي نموده و روش مقابله با اين خطرات را فراگيريم.

۱۰- با علائم و هشدارهاي ايمني آشنا شويم.

۱۱- مسيرهاي تردد در آزمايشگاه را خالي از اشياي مزاحم نگهداريم.

۱۲- روي ميزها را خالي از تجهيزات و مواد غير لازم نگهداريم.

۱۳- وسايل روي ميزها را بطور مناسب و بي خطر قرار دهيم.

۱۴- حتما به هرگونه ظرف حاوي مواد و محلولها برچسب مناسب را الصاق نماييم.

۱۵- از هرگونه خوردن و آشاميدن در محيط آزمايشگاه پرهيز كنيد. محيط آزمايشگاه آلوده به مواد سمي و خطرناك است.

۱۶- هنگام شستشوي ظروف و وسايل شيشه اي، ابتدا شير آب را باز نموده و منتظر يكنواخت شدن جريان آب و ثابت شدن فشار آن شويد و سپس وسايل مورد شستشو را در مسير جريان آب قرار دهيد تا از رها شدن وسايل از دست (در اثر فشار ناگهاني آب) و شكستن آنها جلوگيري شود.

۱۷- حتي الامكان در ساعات خلوت روز آزمايش نكنيم تا بتوانيم درصورت نياز از كمك ساير افراد استفاده نماييم.

۱۸- در صورت نياز به زمان طولاني جهت انجام آزمايش، بجاي انجام آن تا ساعتهاي انتهايي روز بهتر است آزمايشها را زودتر شروع نماييم.

۱۹- مواد و محلولهاي خطرناك و آلاينده محيط زيست را در فاضلاب يا سطل زباله خالي نكنيم. اين مواد و محلول ها بايد جمع آوري و بطريق مقتضي دفع گردند.

__ بايد بخاطر داشته باشيم كه عدم رعايت هركدام از نكات ساده بالا مي تواند منجر به حادثه گردد. حوادثي كه شايد خيلي دور از ذهن باشند اما بعد از وقوع، فرصتي براي جبران نخواهد بود.

 

 

 

۲- نکاتی که باید در آزمايشگاه رعايت كرد

۱. استفاده از عينک ايمني در هر شرايطي الزامي است. خطر پاشيدن مايعات و مواد شيميايي به چشم همواره وجود دارد.

۲. استفاده از لنزهاي چشمي در آزمايشگاه مجاز نيست.

عينک هاي ايمني از پاشيده شدن مايعات به چشم جلوگيري مي کنند، اما چشمان را از بخارات محافظت نمي کنند. بخار بعضي مواد شيميايي باعث جذب رطوبت موجود در چشم مي شود، در نتيجه براي برداشتن لنزها مجبور به عمل جراحي خواهيد شد.

۳. پوشيدن روپوش آزمايشگاهي در محيط آزمايشگاه الزامي است.

۴. پوشيدن کفش هاي جلوباز ( همانند صندل يا دمپايي) و پوشيدن کفش پاشنه بلند در محيط آزمايشگاه غير مجاز است زيرا در صورت ريختن مواد شيميايي روي پا، پوست پا صدمه خواهد ديد.

۵. در صورت امکان از به دست کردن ساعت، جواهرات و انگشتر در محيط آزمايشگاه خودداري شود، زيرا ممکن است با جذب بخارات شيميايي، موجب بروز خارش و التهاب پوست زير خود گردند.

۶. هرگز لباس هايي را که آويزان و گشاد (مانند لباس هاي آستين گشاد) هستند در آزمايشگاه به تن نکنيد، زيرا ممکن است هنگامي که شما در حال کار با چراغ بونزن هستيد آتش گرفته و باعث سوختگي گردند.

۷. گوش دادن به راديو و دستگاه هاي صوتي در محيط آزمايشگاه غير مجاز است، زيرا گوش دادن به آن ها موجب غفلت فرد آزمايش کننده از اطراف خود مي گردد و او را از شنيدن توضيحات مسؤول آزمايشگاه باز مي دارد.

 

نشت مواد شيميايي در آزمایشگاه

 

۱. در صورت ريخته شدن مواد شيميايي به سرعت مسؤول آزمايشگاه را با خبر کنيد. توجه کنيد موادي که با آن ها کار مي کنيد بي خطر نيستند و ممکن است موجب مسموميت، سوختگي و يا حتي مرگ شوند.

۲. در صورت ريختن ماده ي شيميايي بر روي لباستان، با احتياط لباس را خارج کرده و فوراً قسمتي از پوست که به ماده ي شيميايي آغشته شده با مقادير زياد آب بشوييد و در صورت امکان دوش اضطراري بگيريد. تمام مدت، مسؤول آزمايشگاه را در جريان کار خود قرار دهيد.

در صورتي که قسمت زيادي از لباس شما آغشته به ماده ي شيميايي شده باشد، فوراً زير دوش اضطراري برويد و هم زمان که آب در حال ريختن است لباس را خارج کنيد و پس از در آوردن آن، سر، صورت و بدن خود را با دقت و حوصله و با مقادير زياد آب شست و شو دهيد.

۳. حتي مقادير کمي از مايعات شيميايي که روي زمين يا صندلي ها پاشيدهشده اند بايد زود پاک شوند. سديم بي کربنات و استيک اسيد رقيق به عنوان مواد ايمني در آزمايشگاه براي خنثي کردن اسيدها و بازها هستند. ( تمام اسيدها و بازها را قبل از تميز کردن خنثي کنيد.)

۴. جيوه، سرب و برخي عناصر سنگين براي سلامتي خطرهاي جدي ايجاد مي کنند. از طرفي بدن انسان نمي تواند از عهده ي دفع اين مواد برآيد. تمام فلزهاي سنگيني که تا به حال به بدن شما راه يافته اند هنوز با شما هستند. (براي مثال اگر در کودکي شما با جيوه بازي کرده ايد و يا جوهرهاي حاوي سرب را خورده ايد، اين مواد هنوز در بدن شما هستند)فلزهاي سنگين براي مدتي بسيار طولاني در بدن مي مانند و ممکن است موجب عوارضي چون بيماري هاي ذهني، لرزش اندام و يا حتي مرگ شوند. تنها راه جلوگيري از اين خطرها آن است که کم ترين رويارويي را با فلزهاي سنگين داشته باشيد. در صورت ريختن جيوه مثلاً در اثر شکستن يک دماسنج جيوه اي، به سرعت مسؤول آزمايشگاه را خبر کنيد.

 

ماده نشت  شده	راهکار خنثی سازی
اسید های آلی	با سدیم بی کربنات خنثی شود و با مواد جذب کننده پاک شود.
اسیدهای معدنی	با سدیم بی کربنات/اکسید کلسیم یا سدیم کربنات/اکسید کلسیم خنثی شود و با مواد جذب کننده پاک شود به جز HF
اسید کلریدریک	از آب استفاده نشود. با ماسه و سدیم بی کربنات جمع آوری شود.
آلدهیدها	با مواد جذب کننده پاک شود.
آمین آلیفاتیک	با سدیم بی سولفیت خنثی شود و با مواد جذب کننده پاک شود.
آمین آروماتیک	با مواد جذب کننده پاک شود. از تماس با پوست و استنشاق جدا خودداری شود.
آمین های هالوژنه معطر	با مواد جذب کننده پاک شود. از تماس با پوست و استنشاق جدا خودداری شود.
آزیدها	با مواد جذب کننده پاک شود. با محلول ۱۰ درصد نیترات آمونیوم سریک خنثی شود.
بازها (قلیاهای سوزآور)	با اسید سیتریک خنثی شود و با مواد جذب کننده پاک شود.
کربن دی سولفید	با مواد جذب کننده پاک شود.
کلروهیدرین ها	با مواد جذب کننده پاک شود. از تماس با پوست و استنشاق جدا خودداری شود.
سیانیدها	جامدات را با حوله کاغذی روی آن را بپوشانید و با دستمال جمع کنید و از جارو برای جمع کردن جامدات استفاده کنید. مایعات با مواد جذب کننده پاک شود.
هالید ها	با سدیم بی کربنات خنثی شود.
هیدروکربن های هالوژنه	با مواد جذب کننده پاک شود.
هیدرازین	از مواد آلی استفاده نشود. با آهک هیدرات خنثی شود و با مواد جذب کننده پاک شود.
HF	با کلسیم بی کربنات (سنگ آهک) یا آهک (کلسیم اکسید) خنثی شود. این مواد نسبت به سدیم بی کربنات ترجیح دارند. استفاده از سدیم بی کربنات موجب تولید سدیم فلوراید می شود که به مراتب سمی تر از کلسیم فلوراید است. از مواد جذب کننده با احتیاط کامل جهت جذب مواد استفاده کنید. بعضی مواد جذب کننده حاوی سیلیکات هستند که با HF ناسازگارند.
محلول های نمکی معدنی	با خاکستر سودا خنثی شود.
مرکاپتان ها/ سولفید های آلی	با محلول کلسیم هیپوکلروریت خنثی شود و با مواد جذب کننده پاک شود.
نیتریل ها	جامدات را جارو کنید. مایعات با مواد جذب کننده پاک شود.
ذرات نانو	با جاروبرقی جمع شود.
ترکیبات نیترو/ نیتریل های آلی	با مواد جذب کننده پاک شود. از تماس با پوست و استنشاق جدا خودداری شود.
اکسید کننده ها	با سدیم بی سولفیت خنثی شود
پراکسیدها	با مواد جذب کننده پاک شود.
فسفات ها	با مواد جذب کننده پاک شود.
احیا کننده ها	با سدیم بی کربنات و خاکستر سودا خنثی شود.

   

 

توجه: بخش هایی از مطالب فوق برگرفته از سایت عابر و تبیان می باشد.